به گزارش سینماپرس، «شب تئاتر» در چهاردمین نشست خود، شامگاه شنبه ۱۵ دی، با موضوع «نمایشنامه نویسی» و اجرای پیام دهکردی، میزبان ایوب آقاخانی، نویسنده، کارگردان ومدرس تئاتر و میلاد اکبرنژاد، نمایشنامه نویس بود.

پیام دهکردی در مقدمه توضیح داد: در حال حاضر در آستانه سی و هفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر، به ابتکار دبیران این جشنواره، بخشی آغاز به کار کرده است که نشست های تخصصی پیرامون حوزه نمایش نامه نویسی است.

اکبر نژاد در مورد این نشست ها توضیح داد: آخرین جلسه این نشست ها سه شنبه همین هفته خواهد بود و با خوانش هفت نمایشنامه ای که در مسابقه نمایشنامه نویسی منتخب شده اند ادامه پیدا می کند و بعد از آن به پایان می رسد. نشست اول درباره این بود که داورانی که مسابقه نمایشنامه نویسی را قضاوت کرده بودند به بررسی متن هایی که خوانده بودند پرداختند. در جلسه دوم درباره پیوستگی ها و ناپیوستگی هایی که در طول تاریخ نمایشنامه نویسی سبب رشد یا ایجاد مانع برای آن شده، صحبت شد.

نبود گوش شنوا در تصمیم گیرندگان، بحران تمام این سال‌ها

این نشست ها چقدر می تواند ثمربخش باشند؟

آقا خانی پاسخ داد: آنچه من می گویم نظر من است و می تواند اشتباه باشد. من فکر می کنم تاثیری ندارند. چون بین خود ما برگزار می شود و همه ما مشکلات را می دانیم. آن اتفاقی که باید بیافتد این است که ما باهم جمع شویم برای یک عهده تصمیم گیرنده صحبت کنیم و آن عهده تصمیم داشته باشند که حرف ما را گوش کنند. تمام بحران این سالهای ما نبود همین ماجراست. بعد از انقلاب اسلامی ما درگیر معماری مجدد بنایی شدیم که پیش از آن وجود داشت. در این معماری مجدد ادبیات نمایشی ما بسیار دیرتر و دورتر از سینما توانست خودش را پیدا کند. به نظر من به این دلیل که قبل از انقلاب سینمای ما یک مقبولیت عام داشت و تئاتر نداشت. بعد از انقلاب  سینما بلافاصله تلاش کرد همسوی تفکر همه گیر آن زمان حرکت کند اما تئاتر به این سرعت تجربه مجدد خود را شروع نکرد. تئاتر تا اواخر جنگ نتوانست دوباره زبان پویای خود را پیدا کند.

کمبود دانش برای نظریه‌پردازی یکی از معضلات عدم گذار

اکبر نژاد ادامه داد: در نیت خیر تمام برگزار کننده های این نشست ها و جشنواره ها شکی نیست و همه سعی می کنند وضع موجود را آسیب شناسی کنند. مشکل از باقی ماندن در این توصیف وضعیت است. تکرار مکرر این مشکلات سبب شده به یک توهمی از حل شدن معضل برسیم. این توهم در کنار توقف در توصیف وضع موجود، اجازه گذر را به ما نمی دهد. کمبود دانش برای نظریه پردازی یکی از معضلات عدم گذار ماست. ما وسط بحران تولید مفهوم قرار داریم. انقلابی صورت گرفته و جنگی حادث شده و دست اندرکاران تئاتر تلاش می کنند نسبتی با این دو واقعه برقرار کنند اما از آنجایی که ظاهرا نه آنقدر توانایی داریم که وضعیت های موجود در جامعه را واکاوی کنیم و نه آنقدر تسلط داریم که از آنچه در تئاتر آموختیم به نقطه دیگری متناسب با وضع پیش آمده منتقل بشویم، مدام در حال آزمون و خطا در حوزه مضامین هستیم. به نظرم ما هنوز در این حوزه دستاورد کافی حتی برای گفتگو به دست نیاورده ایم.

شتاب برای داشتن چیزی است که ما را هم ضرب و ضربان جهان کند، گرفتاری ما در ایران

آقاخانی در مورد شباهت این دوران با اوایل انقلاب گفت: در هر دو دوره ما درگیر گذار شدیم. این گذار با خودش هزینه دارد. آن موقع در حال گذار از تفکر قبل از انقلاب به تفکر ایدئولوژی محور بعد از انقلاب بودیم و الان در حال گذار از تئاتر دولتی به تئاتری که دولتیان خصوصی می نامندش و من هیچ اعتقادی به این واژه ندارم هستیم. هر انقلابی با خودش چیزهایی می آورد از جمله ممکن است بناهای موجود آنقدر به نظر نیاز به بازسازی پیدا کنند که در این بازسازی ممکن است دچار اضطراب عقب ماندگی شوی و می خواهی پله ها را سریع تر طی کنی. گرفتاری ما در بیشتر فصول زندگیمان در ایران، نه فقط در تئاتر بلکه در حوزه زندگی اجتماعیمان، شتاب برای داشتن چیزی است که ما را هم ضرب و ضربان جهان کند.

اکبرنژاد افزود: ما همه خیلی نگرانیم و من نمی دانم چرا! و احساس می کنیم تئاتر در یک وضعیت خیلی بد قرار دارد. اگر تعداد نمایشنامه نویسان ایران را ۳۰۰ نفر در نظر بگیریم، برای صحنه هایمان با توجه به موجودی تئاتر تهران و شهرهای دیگر،   انقدر نمایشنامه نویس احتیاج نداریم. اما  برای چیز دیگری که تئاتر برای آن به وجود آمده، به این مقدار نیاز داریم. نگرانی ها از آنجا شروع می شود که همه این افراد می خواهند یکی از شب های تئاتر تهران یا شهرهای دیگر را در اختیار داشته باشند. یعنی تئاتر را به معنای حضور در صحنه معنا می کنیم. تئاتر همواره در دنیا برای اقلیت بوده است. با شعار « تئاتر برای همه» برنامه ریزی شد تا تئاتر اقبال عمومی پیدا کند و الان می گوییم چرا تئاتر به سمت تجاری شدن رفته است!

سلیقه فردی دست و پا گیر است نه ممیزی/ قانون‌ها را با سلیقه شخصی بازنویسی می‌کنند

آقاخانی در مورد تعداد خروجی های دانشگاه ها در حوزه تئاتر گفت: متاسفانه بعضی دانشگاه ها برای زنده ماندن مجبور به پذیرش این تعداد دانشجو و در نتیجه استفاده از استاد متوسط شده اند. باید رفت و سر مدیری را به طاق کوبید که روزی با شعار خصوصی سازی مسئولیتی را که داشت از شانه خود کنار می زد را توجیه قانونی و علمی کرد. تئاتر خصوصی نیاز به بستر سازی دارد. ما الان دقیقا همان تئاتر دولتی را اجرا می کنیم منتها حمایت نمی شویم. تصویر واقعیه درک، شعور، فرهنگ و تمدن یک جامعه از طریق تئاتر آن جامعه شناخته می شود، این کارکرد تئاتر است. ما نگذاشته ایم تئاتر آینه تمام نمای آن چیزی باشیم که ادعایش را می کنیم. مسئله ما این است که مدیر به مدیر، شخص به شخص قانون ها را با سلیقه فردی بازنویسی می کنند. ممیزی دست و پا گیر نیست آن چیزی که دست و پا گیر است سلیقه فردی است که متاسفانه با حداقل تخصص قانون ها را بازنویسی می کند.

یک تصمیم گیرِ متخصص، نجات دهنده ما از وضع موجود

در حال حاضر وضعیت نمایشنامه نویسی ما چگونه است؟

اکبرنژاد پاسخ داد: ما الان در فقدان درام نویسی هستیم. به من ۵ نفر نمایشنامه نویس معرفی کنید که خودشان کارگردانی نمی کنند و نمایشنامه هایشان روی صحنه است.

آقاخانی گفت: من اعتقاد دارم ما الان از لحاظ استعداد، نمایشنامه نویس های بسیار مستحکمی داریم. نسل جدید دسترسی بیشتری نسبت به ما دارد بنابراین جلوتر از نسل ماست. ما سرشار از استعدادیم اما غیر منسجم و گسیخته. برای همین است که اعتقاد دارم آن کسی که می تواند ما را نجات دهد یک تصمیم گیرِ متخصص و نه متعهد است. تخصص خودش تعهد می آورد.

اکبرنژاد در پایان گفت: فرهنگ از اساس یک باغ خودرو است. کافی است اجازه برخورد به آدم هایی که متخصص این حوزه هستند داده شود و مهمتر اینکه نگران نباشند، تئاتر در بدترین شکل خود دو یا سه هزار مخاطب بیشتر ندارد، هیچ اتفاقی نمی افتد.

«شب تئاتر» با اجرا و کارشناسی پیام دهکردی، تهیه کنندگی امیر قمیشی و سردبیری محراب محمدزاده، با محوریت تحلیل مسائل مربوط به تئاتر کشور، شنبه های هر هفته ساعت ۲۳ از شبکه چهار سیما پخش می شود.